مفضل از امام صادق (ع) می پرسد: تأویل «لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ؛ خداوند نماینده خود را با هدایت و دین حق میفرستد تا او را بر تمام ادیان غالب گرداند هر چند مشرکان نخواهند.» (1) چیست؟
(یعنى چگونه امام زمان بر همه ادیان غالب مى شود) حضرت فرمود: تأویلش این آیه است: «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ؛ با مشرکان پیکار کنید تا دیگر فتنهاى در میان مردم نباشد و همه دین براى خدا باشد.» (2)
اى مفضل بخدا قسم! اختلاف را از میان ملل و ادیان برمیدارد و همه دینها یکى مىشود چنان که خدا فرموده: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ» (3) و هم فرموده: «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرِینَ؛ هر کس دینى جز دین اسلام را بپذیرد هرگز از وى پذیرفته نمی شود و او در عالم آخرت از زیانکاران خواهد بود.» (4)
مفضل گفت: آقا! آیا دینى که پدران او ابراهیم و نوح و موسى و عیسى و محمد داشتند، همان دین اسلام بود؟ فرمود: آرى همین دین اسلام بود، نه غیر آن! عرض کردم: دلیلى از قرآن بر این مطلب دارید؟ فرمود: آرى از اول تا آخر قرآن پر از دلیل است. از جمله آیه: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ» است و دیگر این آیه: «مِلَّهَ أَبِیکُمْ إِبْراهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ؛ اسلام دین پدر شما ابراهیم است و اوست که شما را مسلمان نامید.» (5) و دیگر آیه ایست که خداوند در داستان ابراهیم و اسماعیل از زبان آنها نقل میکند که گفتند: «وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّهً مُسْلِمَهً؛ خدایا ما دو نفر را دو تن مسلمان و تسلیمشده خود قرار ده، و از اولاد ما نیز مردمى مسلمان بیرون آور.»(6)
همچنین در داستان فرعون است که می فرماید: «حَتَّى إِذا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ؛ وقتى فرعون میخواست غرق شود، گفت: ایمان آوردم که جز خداوند یگانهاى که بنى اسرائیل باو ایمان آوردند، خدائى نیست و اینک من از مسلمانان هستم.»(7)
و در داستان سلیمان و بلقیس ملکه سبا میفرماید: «وَ أْتُونِی مُسْلِمِینَ؛ در حالى که تسلیم شدهاید، نزد من بیائید»(8)، چون بلقیس نزد سلیمان آمد، گفت: «أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ من با سلیمان در پیشگاه خداوند جهانیان اسلام آوردیم»(9) و از زبان عیسى بن مریم (ع) می فرماید: «مَنْ أَنْصارِی إِلَى اللَّهِ؛ کسانى که میخواهند با پذیرش دین خدا مرا یارى نمایند کیستند؟» (10)
حواریون گفتند: «نَحْنُ أَنْصارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ حواریون گفتند: ما یاوران دینى تو هستیم ما ایمان بخدا آوردیم و شاهد باش که ما مسلمان هستیم!» (11) و در آیه دیگر می فرماید: «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً؛ آنچه در آسمانها و زمین است با میل و بىمیلى اسلام آوردند» (12) و در داستان لوط میفرماید: «فَما وَجَدْنا فِیها غَیْرَ بَیْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ؛ ما در آنجا بیشتر از یک خانه از مسلمانان نیافتیم». (13)
در آیه دیگر می فرماید: « قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ إِلى إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسى وَ عیسى وَ ما أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛ بگویید: «ما به خدا ایمان آوردهایم؛ و به آنچه بر ما نازل شده؛ و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پیامبران از فرزندان او نازل گردید، و(همچنین) آنچه به موسى و عیسى و پیامبران(دیگر) از طرف پروردگار داده شده است، و در میان هیچ یک از آنها جدایى قائل نمىشویم، و در برابر فرمان خدا تسلیم هستیم؛ (و تعصبات نژادى و اغراض شخصى، سبب نمىشود که بعضى را بپذیریم و بعضى را رها کنیم.» (14) و در آیه دیگر می فرماید: «أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ الى قوله وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛ آیا شما حاضر بودید هنگامى که مرگ یعقوب فرا رسید تا آنجا که فرمود: و ما همه براى او اسلام آوردیم.» (15)
پانوشت:
1. توبه: 9 / 33؛ صف: 61 / 9.
2. انفال: 8 / 32.
3. آل عمران: 3 / 19.
4. آل عمران: 3 / 85.
5. حج 22 / 78.
6. بقره: 2 / 128.
7. یونس: 10 / 90.
8. نمل: 27 / 31.
9. نمل: 27 / 44.
10. صف: 61 / 14؛ آل عمران: 3 / 52.
11. پیشین.
12. آل عمران: 3 / 83.
13. ذاریات: 51 / 36.
14. بقره: 2 / 136.
15. بقره: 2 / 133.
منبع: مهدی موعود (بحار الانوارج 13)، ص 1149.
.jpg)
